Gliwice w starej fotografii - wystawa

W ramach projektu „Haczyk – gliwickie spotkania literackie” prezentujemy wystawę unikatowych, archiwalnych fotografii pokazujących Gliwice i jego mieszkańców. Zobaczymy jak z biegiem lat zmieniał się wygląd i charakter naszego miasta. Wystawa przygotowana została na podstawie zdjęć pochodzących ze zbiorów Muzeum w Gliwicach.

Gdzie i kiedy?
Biblioteka Centralna, ul. Kościuszki 17
5 - 31 sierpnia 2024 r.

Gliwice zostały założone w trakcie kolonizacji na prawie niemieckim w XIII wieku. Najbardziej prawdopodobną datą powstania jest rok 1254. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z roku 1276: nazwę Gliwic wymienia dokument lokacji na prawie czynszowym sąsiednich Sobieszowic. Początkowo miasto należało do piastowskiego księstwa opolskiego, z którego w 1281 roku została wydzielona ziemia bytomska. W 1348 roku cesarz Karol IV Luksemburski włączył ten obszar do Świętego Cesarstwa Rzymskiego (Narodu Niemieckiego). Istniało też samodzielne księstwo gliwickie w latach 1337–1342 i 1465–1482.

Średniowieczne i wczesnonowożytne Gliwice były małym miastem dzielącym losy wschodniego Górnego Śląska. Na początku XV w. posiadały kompletne mury miejskie, a bramy miejskie: Biała (czyli Bytomska) i Czarna (czyli Raciborska) otwierały wyjścia na trakty wiodące w kierunkach tych miast. Mieszkańcy zajmowali się rzemiosłem, handlem a także uprawą chmielu, z czego czerpali znaczne zyski. W obrębie miasta znajdowały się browar i gorzelnia. Wodę do miasta zapewniał własny wodociąg z rur drewnianych, doprowadzony z ujęć na terenie dzisiejszej Wójtowej Wsi.

W czasie wojny trzydziestoletniej miasto przeżyło kilka ataków. W 1645 roku Gliwice zdobyli Szwedzi, a po pierwszej wojnie śląskiej w 1742 roku przypadły one Królestwu Prus. W 1796 roku z inicjatywy Friedricha Wilhelma von Redena, pioniera rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku, została założona Królewska Odlewnia Żeliwa posiadająca pierwszy wielki piec opalany koksem na kontynencie europejskim. W 1812 roku uruchomiono Kanał Kłodnicki łączący nowe zagłębie przemysłowe z Odrą. Gliwice stały się obok Bytomia i później też Katowic centrum konurbacji górnośląskiej, przeżywając w XIX wieku gwałtowny rozwój. W czwartym wydaniu Meyers Konversations-Lexikon z lat 1885–1890 czytamy: Gliwice są centralnym ośrodkiem ruchu komercyjny w górnośląskim okręgu górniczym i hutniczym. Oprócz Królewskiej Odlewni Żeliwa, Huty Gliwice i wielkich zakładów maszynowych (800 robotników) posiadają znaczące odlewnie żeliwa, zakłady maszynowe i produkcji kotłów parowych, odlewnię stali, fabryki rur gazowych, wyrobów z żelaza i drutu, maszyn rolniczych, papieru, cementu, wielką fabrykę szamotu, hutę i szlifiernię szkła i stolarnię parową.

Wraz z rozkwitem przemysłu szedł rozwój urbanistyczny. Reprezentacyjną osią nowego śródmieścia stała się Wilhelmstraße (obecnie Zwycięstwa), która w latach 80. XIX wieku połączyła Stare Miasto z dworcem kolejowym. Połączenie kolejowe Gliwice zyskały poprzez Kolej Górnośląską już w 1845 roku. W 1892 roku na ulicach miasta pojawiły się tramwaje.
1 kwietnia 1897 roku Gliwice stały się samodzielnym powiatem miejskim. Po I wojnie światowej w plebiscycie górnośląskim 78,7% głosujących opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec. W latach 1934–1939 wybudowano Kanał Gliwicki, który zastąpił przestarzały Kanał Kłodnicki.

W styczniu 1945 roku Gliwice zajęła Armia Czerwona. Miasto nie ucierpiało w wyniku działań wojennych, ale po wkroczeniu Sowietów zostało splądrowane. Spłonął między innymi ikoniczny gmach hotelu Haus Oberschlesien i teatr Victoria. Na podstawie ustaleń jałtańskich i poczdamskich Gliwice zostały po II wojnie światowej przyznane Polsce. W mieście osiadło wielu Polaków ekspatriowanych ze Lwowa i Kresów Południo-Wschodnich oraz centralnej Polski i polscy reemigranci z Francji. Od czerwca 1945 roku rozpoczęła swą działalność Politechnika Śląska. W drugiej połowie XX w.

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.