W stronę Nowoczesności. II Grupa Krakowska. Z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie

 

II Grupa Krakowska była najważniejszą, najbardziej twórczą grupą w powojennym życiu artystycznym Krakowa. Siłą tego stowarzyszenia były wielkie indywidualności, które nadawały ton i kierunek twórczych poszukiwań. Historia ukonstytuowania się tej drugiej Grupy Krakowskiej – powojennej, kontynuującej do pewnego stopnia tradycje przedwojennej imienniczki – wiąże się z kilkoma poprzedzającymi ją inicjatywami wystawienniczymi oraz ugrupowaniami artystycznymi.

Po II wojnie światowej, która rozproszyła większość twórców I Grupy Krakowskiej, Maria Jarema, Jonasz Stern wraz z Jadwigą Maziarską oraz Erną Rosenstein, podjęli na nowo działalność artystyczną, łącząc się ze środowiskiem młodszych twórców awangardowych, które w czasie okupacji uformowało się wokół konspiracyjnego teatru prowadzonego przez Tadeusza Kantora (m.in. Tadeusz Brzozowski, Adam Hoffman, Kazimierz Mikulski, Jerzy Nowosielski, Mieczysław Porębski, Jerzy Skarżyński). Powstało w ten sposób nowe ugrupowanie nowoczesnych artystów pod nazwą Grupa Młodych Plastyków.

W roku 1945 odbyła się pierwsza wystawa Młodych Plastyków w lokalu Związku Literatów w Krakowie. Rok później urządzono ich wystawę w Pałacu Sztuki w Krakowie. Na przełomie 1948/9 r. zorganizowano w krakowskim Pałacu Sztuki pierwszą ogólnopolską Wystawę Sztuki Nowoczesnej. Po kilkuletniej przerwie, w roku 1955 odbył się w lokalu ZPAP w Krakowie pokaz prac krakowskich artystów nowoczesnych pod nazwą „Wystawa 9 malarzy”. W roku następnym, pod kierunkiem Tadeusza Kantora, powstał teatr Cricot 2. Występowali w nim artyści, którzy sami przygotowywali scenografie i kostiumy.

W 1956 roku, w atmosferze odwilży politycznej, odbyło się założycielskie spotkanie II Grupy Krakowskiej, a 9 maja następnego roku oficjalnie zostało zarejestrowane Stowarzyszenia Artystyczne Grupa Krakowska, która w następnych latach wzbogacała się o kolejnych artystów.

„Wybór prac na tę wystawę sygnowany jest przez takich artystów jak Tadeusz Brzozowski, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Janina Kraupe, Jadwiga Maziarska, Kazimierz Mikulski, Daniel Mróz, Jerzy Nowosielski, Karol Pustelnik, Erna Rosenstein, Teresa Rudowicz, Jerzy Skarżyński, Jerzy Tchórzewski, Jonasz Stern, Jan Tarasin, Alfred Lenica, Jan Lebenstein oraz rzeźbiarka Maria Pinińska- Bereś. Wszyscy byli zdecydowanie nieprzychylni koloryzmowi, u wielu z nich – np. u Rosenstein, Mikulskiego czy Skarżyńskiego oraz Tchórzewskiego i Lebensteina – widoczny było wpływ poetyki surrealizmu. W pracach tych twórców zwraca uwagę odwoływanie się do świata wyobraźni, fantastyki, do rzeczywistości istniejącej poza czasem i przestrzenią. Inni szli drogą czystej abstrakcji, tworząc monotypie, jak Jarema, kolejni – jak Jadwiga Maziarska -pozostawali wierni abstrakcji niegeometrycznej firmowanej przez malarstwo materii. Było też miejsce dla tak wyjątkowego artysty jak Nowosielski, tworzącego na pograniczu abstrakcji i swoiście definiowanego realizmu, przesiąkniętego poetyką ikon, a także na pełne symboli i eschatologicznych znaczeń tablice Sterna. Najwyższą starannością przy zastosowaniu precyzyjnej linii cechują się prace Tarasina – bardzo oszczędne w wypowiedzi, o silnym pierwiastku konceptualnym. Z kolei Teresa Rudowicz tworzyła „gęste” i pełne wieloznaczności kolaże, powstałe ze znalezionych na pchlich targach starych i zużytych przedmiotów. Oprócz prac członków Grupy Krakowskiej na wystawie prezentowane są także dzieła Andrzeja Wróblewskiego, Stefana Gierowskiego, Mariana Szulca, Wojciecha Fangora i Aliny Szapocznikow, których twórczość uzupełnia obraz sztuki polskiej lat 50. i 60. XX wieku. Należy podkreślić, iż druga połowa lat 50. i lata 60. XX wieku to czas triumfalnego pochodu malarstwa abstrakcyjnego. To właśnie najbardziej interesujący moment rozwoju malarstwa materii w Polsce (1958–1963). Wtedy, po pierwszych eksperymentach, ugruntowały się różnice postaw i osobistych języków w ramach wspólnego abstrakcyjnego nurtu” – mówi Anna Budzałek, kuratorka wystawy.