„Gliwice – brakująca połowa dziejów miasta". O potrzebie transnarodowego spojrzenia na „kwestię kobiecą” na Górnym Śląsku na przełomie XIX i XX wieku

 

 

Doświadczeniem ponadnarodowym (transnarodowym) Górnoślązaczek jest to, że w pojęciu władz pruskich kobiety (ze względu na płeć, bez względu na tożsamość narodową) długo były obywatelami drugiej kategorii. Jednak od czasu Wiosny Ludów (1848-1849) mamy do czynienia ze wzmożeniem sprzeciwu kobiet wobec takiego traktowania i rozwojem ich aktywności w sferze publicznej. Europejki jeszcze długo nie będą miały praw wyborczych, ale płomyczek emancypacji już się tli.

 

Historia kobiet – Niemek, Polek, Ślązaczek, Żydówek – żyjących we wschodniej części Prus na przełomie XIX i XX wieku – jest stosunkowo słabo zbadana, ale i tam można dostrzec przykłady zmiany postaw u kobiet. Determinuje to także klasa z jakiej pochodzą, ale coraz częściej kobiety chcą zmiany swej sytuacji. Społeczna dyskryminacja, owa „drugorzędność” pcha je w stronę nabywania podstawowej wiedzy, posiadania zawodu, a nawet niezależności prawnej. 

Śląsk nie był pod zaborami, ale ziemie należące do historycznego Śląska znajdowały się w granicach zaborów. A że obraz kobiet w sferze publicznej tamtego czasu często ograniczał się do wskazania ich nacjonalistycznego zaangażowania, to, np. Polki ukazywane były niemal wyłącznie jako strażniczki tożsamości narodowej i rodziny, których nie interesowała walka o prawa kobiet. Zresztą role Niemek czy Żydówek były przedstawiane podobnie, mimo że żyły w silnym i autonomicznym kraju. Ukształtował się więc obraz kobiet obu narodowości żyjących w sąsiedztwie, ale w dwóch nieprzyjaznych, a wręcz wrogich wobec siebie społeczeństwach.

Dziś wiemy jednak, że zdarzały się przypadki współpracy. Ponadto „historia transnarodowa zajmuje się wszystkim, co przepływa i krzyżuje się ponad państwami i społeczeństwami, a więc także koncepcjami, które aktywizowały kobiety do działania”. Pozwala więc szukać wspólnych przestrzeni dla Niemek, Ślązaczek i Polek, żyjących pod gliwickim niebem od XIX wieku po lata krótko po zakończeniu II Wojny Światowej. 

 

 

Następujące w kolejnych miesiącach wykłady - grudniowy i styczniowy zostaną kolejno poświęcone:

- bohaterce zbiorowej – poprzez kontrast Małych (Her)storii do Wielkiej Historii,

- strategiom dochodzenia do praw obywatelskich (głównie wyborczych) Polek, Niemek, Ślązaczek na początku XX wieku. 

Na zakończenie odbędzie się warsztat poświęcony wydobywaniu (her)storii z historii rodzinnych. Skoncentrujemy się na poszukiwaniu, często mniej widocznych, żeńskich korzeni, aby coraz świadomiej budować własne poczucie tożsamości. Powiemy sobie, jak poprzez uzupełnianie narracji o perspektywę kobiecą przeciwstawić się ogólnemu kryzysowi opowieści, wynikającemu z tabu lub wykluczenia np. o charakterze politycznym, aby coraz umiejętniej wchodzić w relacje ze skomplikowanym współcześnie światem.